VASILIJE BUŠKOVIĆ – ZNANSTVENIK, BIOLOG I ISTRAŽIVAČ BIODIVERZITETA CRNE GORE
Božidar Proročić
Postoje oni vrijedni neimari čija misija u znanosti, istraživanju i publiciranju bogastva flore i biodiverziteta Crne Gore je odavno dobila značajnu intelektualnu ali i znanstvenu dimneziju. Jedan od onih koji godinama posvećeno radi na afirmaciji bogastva flore je i Vasilije-Vaso Bušković stručni i naučni saradnik u Agenciji za zaštitu životne sredine u Podgorici.
Pored toga Vasilije-Vaso Bušković pripada vodećim naučnicima Evrope. Oni koji imaju sreće da sarađuju sa njim znaju o kakvoj je intelektualnoj, naučnoj a nadasve ljudskoj veličini riječ. Vasilije Bušković se rodio na obalama Skadarskoj jezera 1962. godine. Njegovo djetinjstvo i odarastanje povezanost sa jezerom, bogastvom flore i faune koje je svaki dan gledao sa praga rodne kuće u njemu će probuditi ljubav ka prirodnim naukama a posebno ka biologiji. Možda bih odrastanje Vasilija Buškovićas najljepše opisao riječima nobelovca Hermana Hesea koji je rekao: “Gledao je oko sebe kao da prvi put vidi svijet. Lijep je bio svijet, bio je šaren, neobičan i zagonetan, bio je svijet! Tu je bilo modro, tu žuto, tu zeleno, plovilo je nebo i rijeka, stajala šuma i gore, sve lijepo, sve zagonetno i magično, i usred toga on, probuđen, na putu k samome sebi.” (Potpuni i kompletni esej o Vasiliju Buškoviću biće objavljen u Matici crnogorskoj)
Nakon završetka osnovne i srednje škole đe je svojom bistrinom i inteligencijom plijenio upisuje: Prirodno-Matematicki Fakultet, Odsjek za Biologiju, Univerziteta u Pristini. Diplomirani biolog postaje, 1986. godine. Kao veoma mlad naučnik skrenuo je na sebe pažnju svojim istraživačkim projektima, znanjem, neumornim i predanim radom iza koga su stojala konstantni doprinosi nauci. U želji da unaprijedi svoje znanje upisuje poslijediplomske studije na Univerzitetu Sveti Kiril i Metodije u Skoplju, Prirodno-matematički fakultet, Institut za biologiju, studije: Taksonomija i Ekologija nakon kojih postaje i Magistar bioloških nauka.
U periodu od 1986-1991 Vasilije Bušković svoj stručni i naučni angažman gradi u Prištini na Kosovu nakon koje prelazi u Podgoricu u tadašnji, Zavod za zaštituprirodu-kasnija Agencija za zaštitu prirode đe sa puno elana, volje i energije učestvuje u brojnim projektima na očuvanju i zaštiti životne sredine u zvanju Samostalni savjetnik za održivi razvoj u zaštićenim područjima. On je svoj profesionalni angažman uvijek doživljavao sa puno posvećenosti da iza svakog rada moraju stajati izuzetni rezultati jer je to jedino pravo mjerilo vrijednosti, koje nažalost nikada nije dovoljno poštovano u Crnoj Gori. U svom poslu se bazirao posebno na: Zadatke vezane sa sprovođenje koncepta održivog razvoja u zaštićenim područjima, uključujući formulisanje programa i projekata u ovoj oblasti. Učešće u pripremi i koordiniranje izrade studija zaštite za nova zaštićena područja i reviziju statusa postojećih zaštićenih područja. Sati, dani i godine terenskih istraživanja, sakupljanje obimne i složene istraživačke građe i njena prezentacija bili su i ostali njegov prioritet.
U periodu od 2005-2012 kao naučni istraživač posebno se bavio: Zadacima u vezi sa zaštitom biodiverziteta, kao i određivanje, kategorizaciju, ekološku evaluaciju i sistemom upravljanja zaštićenim područjima. Statistika u vezi sa prirodnim resursima; sačinjavanje spiska i izvještavanje o rijetkim, ugroženim i zaštićenim vrstama. Priprema studija zaštite izvodljivosti za nova zaštićena područja i reviziju postojećih. Istraživaje u oblasti šumarstva, šumskih ali ne-drvnih proizvoda, konzervacija biodiverziteta i upravljanje zaštićenim područjima. Njegov rad biva prepoznat od šire naučne i društvene zajednice pa u periodu 2018-2023. postaje Nacionalni koordinator projekta: Zadatke vezani sa koordinaciju i izvršavanje aktivnosti UNEP – GEF projekta ”Promovisanje upravljanja zaštićenim područjima kroz integrisanu zaštitu morskih i priobalnih ekosistema u obalnom području Crne Gore,“ angažovan od strane; Programa Ujedinjenih Nacija za životnu sredine (United Nations Environment Programme), Vienna. Izuzetan u saradnji sa brojnim naučnicima, institucijama, ustanovama i pojedincima je angažovan na Univerzitetu Donja Gorica (UDG), Podgorica od 2012. godine kao-Predavač i ispitivač na predmetu: Strateška procjena i procjena uticaja na životnu sredinu (na Poslijediplomskim studijama, na drugoj godini, jedan semestar). Saradnik u nastavi-predavač. Njegov profesorski nivo i angažman, stalna spona sa studentima su doprinijeli da njegova predavanja budu najposjećenija a on jedan među najomiljenjim profesorima sa mjerom, stilom, aristokratskim držanjem i gospostvenošću koja krasi njegovu posebnu ličnost.
ČLANSTVO U STRUČNIM TIJELIMA I MEĐUNARODNA SARADNJA
Poznat široj naučnoj zajednici Crne Gore i Evrope biva anagažovan u mnogim međunarodnim projektima i stručnim tijelima od značaja za očuvanje, revitalizaciju i zaštitu životne sredine. Između ostalog izdvajam: Član Svjetske komisije za zaštićena područja prirode (IUCN – World Commission on Protected Areas (WCPA)–od aprila 2005. (vidi na http://cmsdata.iucn.org/downloads/membershipdirectoryjuly2010.pdf , str. 27 (31) ; Nacionalno kontakt lice za Kovenciju o biodiverzitetu – Odbor za pomoć u naučnim, tehničkim i tehnološkim savjetovanjima (http://www.cbd.int/doc/lists/nfp-sbstta.pdf. str. 12, br. 97); Bilateralni – Zajednički (Crnogorsko – Albanski) Forum za Skadarsko jezero – Član Foruma od 2002., Predsjednik Crnogorskog Foruma od 2007, Ko-predsjednik Zajedničkog (Crnogorsko – Albanskog) Foruma za Skadarsko jezero od 2008; Član Svjetskog savjeta za šumarstvo (Forest Stewardship Council (FSC) od 2007; Zavod za zaštitu prirode Crne Gore – član Upravnog odbora (1995. – 2003.); Jugoslovenski Ramsarski Komitet – pod-predsjednik Komiteta u period 1996. – 1999. Pored toga učesnik je i koordinator: “Project Preparation, Planning, Appraisal and Management /World Bank Methodology (Evropski Centar za mir i razvoj i Univerzitet iz Bradforda). Tutori: John Weiss i Jyotirmay Majumdar (2000.); Projekt Menadžer na programima, projektima i studijama u oblasti životne sredine, kooordinator studija za zaštićema područja, član timova za izradu prostornih, urbanističkih i razvojnih planova. (Re: Zavod za zaštitu prirode (2005-2011), Agencija za zaštitu životne sredine (2012-do sada), UNEP (2004, 2015, 2018-2023), RZUP / Montenegroinženjering / MonteCEP (Sveto Popović, Raco Mugoša, Vasko Đurovćc, Saša Karajović), od 1998. do sada.
Međunarodno priznat, poštovan i uvažen kako u Crnoj Gori tako i u Evropi širio je i širi svoja naučna znanja i saznanja. Pored toga nauka u Crnoj Gori dobila je i dobija vrhunskog stručnjaka vodećeg svjetskog renomea i ranga čiji su naučni, stručni i publicistički radovi njihov opseg i broj odavno prešli više stotina bio-bibliografskih jedinica. Pored toga biologija i ekologija sa njim na čelu su dobili sasvim novi naučni put a njegov korak u nauci je veoma teško pratiti to mogu samo najbolji a takvih je sve manje. Razvoj ekologije i biologije kroz nauku i njegova naučna dostignuća u mnogome su obilježili život savremenog čovjeka u Crnoj Gori. Buškovićeva istraživanja i otkrića, saznanja, stručni i naučni radovi su doprinijeli civilizacijskom napredku naše države. Bušković je kroz dosadašnju naučnu misao i djelo pokazao izuzetno visok stepen razumijevanja života, životnih procesa, kompleksnosti i savršenosti fenomena nauke. Čitav taj proces, i institucionalni i profesionalni, pokreće, kreira i osmišljava sam Bušković. Njegovi radovi često su citirani u stručnoj i naučnoj literaturi širom Evrope i svijeta.
Autor je koautor brojnih stručnih, naučnih i publicističkih radova i knjiga iz čega posebno izdvajam: – Buskovic, V., Pulević, V. & Vincek, D. ( Prvo izdanje 1997, Drugo izdanje 2004): Crnogorske planine – putopisi i zapisi. Biblioteka “Crnogorsko nasledje”. Obod (Unireks, ZoNo Public) Cetinje; Milosević, M., Martinović, J., & Pasinović, M., Busković, V., Bulić, Z., (2005): UNESCO World Heritage Sites in Montenegro – Cultural-historical and Natural Region Kotor and Durmitor National Park. Svjetska bastina UNESCO-a u Crnoj Gori – Kotor i Nacionalni park Durmitor. Ministarstvo kulture i medija Vlade RCG, pgs. 1-36, Podgorica; Bušković, V., Kalezić, L., & Knežević, B. (2009): Uputstvo za primjenu Zakona o procjeni uticaja na životnu sredinu. Program izgradnje kapaciteta za sprovođenje zakona o procjeni uticaja na životnu sredinu (EIA), strateškoj procjeni uticaja na životnu sredinu (SEA) i integrisanoj kontroli i sprječavanju zagađivanja (IPPC) u Crnoj Gori. Regionalni centar za životnu sredinu za Centralnu i Istočnu Evropu (REC), Kancelarija u Crnoj Gori. Podgorica.
NAUKA, NAUČNA MISAO I DJELO BUŠKOVIĆA
Analizom dosadašnjih literaturnih, stručnih, naučnih, publicističkih i biografskih podataka nameće se zaključak da je Vasilije Bušković do sada ostvario izuzetan i upečatljiv doprinos boljem poznavanju širokih ekoloških problema i uticaja niza ekoloških faktora na složene biološke sisteme i procese u Crnoj Goru. Njegova vizionarska i naučna misao i dalje traje na radost svih onih koji znaju, umiju i poštuju ne samo njegov rad već i doprinos naučnim segmentima. Osim što je izuzetan naučnik, Vasilije je, prije svega, najbolji kolega, mentor i prijatelj koji je svojim znanjem, blagošću i dobrotom duboko sebe utkao u humanističku viziju onoga što se u Crnoj Gori uvijek zvalo ČOVJEK. Bušković je otvorena knjiga, enciklopedija životne mudrosti i znanja kakva se danas rijetko srijeće. Nastavio je stopama onih svjetskih botaničara koji su slavu i ime nauke pronijeli u svijet. Tokom svih ovih decenija Bušković je afirmisao i podsticao razvoj biologije ekologije i popularizaciji nauke, dajući do sada ogroman doprinos razumijevanju globalnog biodiverziteta i mjera neophodnih da se preduzmu zarad njegovog očuvanja. On je svojim radom dokazao i pokazao da postoji evoluciono utemeljenje za privlačnost prirodne sredine za čovjeka, a samim tim i za napore ka očuvanju biodiverziteta. Čitav niz ekoloških mjera i akata za odbranu različitih ugroženih ekosistema poput NP-Crne Gore potekao je iz njegovog pera. Bušković svojim istraživanjima i naučnim radovima pokazuje i dokazuje u kojoj mjeri su različite naučne discipline zapravo srodnije i međuzavisnije. U tom naučnom opsegu on dokazuje kako je najprije evolucia, a potom i (molekularna) biologija kao nauka dokazala kontinuitet između fizičkog svijeta i svijeta živih bića, o kojem su maštali mudri ljudi od doba Demokrita i Empedokla. Bušković kao izuzaten intelektualac odlazi i korak dalje, sugerišući da postoji pun kontinuitet između naučne, filozofske, pa i umjetničke istine, dakle suštinsko i dubinsko jedinstvo čitavih polja i nauke i kulture. Taj njegov pogled na dva svijeta čini ga vizionarom savremenog doba naučne misli. Pažljivo sagledavajući i govoreći, biologija je na naučnom planu pobijedila, ma koliko je teško i rizično o tome govoriti u širem društvenom kontekstu kada nam se nameću i neke druge teorije. Majka priroda i ljudski opstanak jesu velikim dijelom biološki utemeljeni – uspjeh projekta očuvanja biodiverziteta u novi milenijum je to samo dodatno potvrdio.
Vasilije Bušković predstavlja danas jednog od najjzanačjnih savremenih naučnika u Crnoj Gori. Pripadnik ,,stare škole biologa“ istraživačkog i neumornog duha i vizionarskog karaktera za sada je ispisao najljepše stranice nauke koju zovemo biologija. Možda nikada neće biti akademik a što mu sa punim pravom pripada jer u društvu koje nema razvijen stepen demokratske zrelosti i ozbiljnosti to ne možete ni da očekujete. Intelektualne i brijantne pojedince koji su odavno prešli i ,,probili“ sve naučne puteve i dimenzije ne voli sistem u kome žive. Moramo shvatiti da su pojedinci odavno nadjačali i nadmašili svojim radom institucije koje se bave naukom. Jedan od tih koji je nadmašio te institucije je i Vasilije Bušković. Kao što su nas drevni grčki filozofi prije mnogo vjekova učili i govorili: ,,Da za razumnog mislećeg čovjeka nema prave zajednice, on je uvijek usamljen. “ Tako i Vasilije Bušković predstavlja usamljeni svetionik koji se visoko izdiže nad Crnom Gorom da svjedoči o nepogrešivosti ljudskog postojanja. Na kraju završiću moj esej o Vasiliju Buškoviću citatom Gregora Kolebera kanadskog režisera i fotografa koji je zapisao: ,, Trebamo obnoviti naš ugovor s prirodom. Ekologija je ujedinjujuća sila koja može umanjiti netoleranciju i proširiti našu empatiju prema drugima – i ljudima i životinjama.“
